Wat is trauma?
Trauma werd origineel gebruikt in de context van fysische wondes. Later werd er ‘psycho’ aan toegevoegd en werd psychotrauma gebruikt in de context van mentaal welzijn om psychische kwetsuren aan te geven. Typisch werd het eerst gebruikt bij Vietnam veteranen met “shell-shock”, veteranen die bij de geur van diesel, luide klappen, vliegtuiggeluiden ineenduiken omdat hun oorlogstrauma getriggerd werd.
Trauma kun je vergelijken met een geladen revolver, de trigger is het haakje aan de revolver waar je mee schiet. Als er geen lading meer op je revolver zit, dan doet de trigger niks meer. Zolang er nog residu is van gevoelens van “toen en daar”, zal een trigger impact hebben. Dat wordt PTSS, Post-Traumatische Stress Stoornis genoemd. Je bent gespannen, komt moeilijk tot rust, angstig, grote nood aan controle, er kunnen flashbacks (‘s nachts zijn dat nachtmerries) optreden, paniekaanvallen, angsten, bepaalde situaties en contexten kunnen vermeden worden, …. Die zijn meestal heel duidelijk bij éénmalige shock-trauma’s, zoals auto ongevallen, een aankondiging van een levensbedreigende ziekte ook al ben je intussen genezen, een heel moeilijke bevalling, één van je kinderen die in het ziekenhuis belandt waarbij niet duidelijk is of die zal overleven, …. Shock trauma legt heel vaak onderliggende hechtingstrauma’s bloot, mensen die goed omringd zijn, goed kunnen verbinden, een goede hechting hebben, kunnen beter met die moeilijke situaties om die het leven soms kan brengen.
We spreken van ontwikkelingstrauma of hechtingstrauma wanneer in de ontwikkeling van je identiteit als kind, er chronisch en langdurig gestresseerde of depressieve of dominante onvoorspelbare zorgfiguren (of broers en zussen) waren die niet vaak genoeg de nodige afstemming en onvoorwaardelijke veiligheid konden bieden. Wanneer in meer dan 60% van de tijd reacties onvoorspelbaar, niet liefdevol, niet afgestemd waren. Wanneer diegene die je net liefde, zorg, steun moet bieden “gevaarlijk” of onvoorspelbaar wordt. Wanneer er bij heel heftige overweldigende gebeurtenissen niemand het voor je opnam of je steunde en voor je zorgde.
Het trauma zelf is dan wat er gebeurde, maar waar je last van krijgt (PTSS) zijn je eigen innerlijke reacties van angst, verdriet, woede (trauma delen) en wat je deed om je te beschermen (overlevingsdelen). Soms split je zelfs te moeilijke herinneringen (event memory) af. Bij extreem trauma ga je derealiseren en depersonaliseren, zelfs deel-identiteiten creëren maar dat is gelukkig alleen in extreme gevallen. Je krijgt het gevoel een normaal leven (gehad) te hebben, goed te functioneren en toch lijkt het leven moeilijker voor jou dan voor anderen. Je hebt last van meer dan gemiddelde stress, angst, soms paniekaanvallen, depressie, burn-out, stelt moeilijk grenzen, hebt een minderwaardigheidsgevoel, veel zelfhaat, moeilijk voor je grenzen opkomen, relaties zijn moeilijk, …. Je hart is zich gaan sluiten, je kan problemen krijgen met je sexualiteit. Ook fysische problemen treden vaak op als gevolg van de langdurige blootstelling aan chronische stress. Typische auto-immuun ziektes, spijsverteringsmoeilijkheden, CVS, … en het lichaam gaat zich pantseren, de sleutelbeenderen en het diafragma zakken in, schouders naar voren, kaken klemmen, knieën overstretchen, schouders gaan “aan oren hangen”.
Het autonoom zenuwstelsel, en daarmee de hormonale balans, raakt ontregeld. Je hebt weinig lichaamsgevoel nog, vindt het moeilijk te “voelen” wat er in je omgaat. Dissociatie is de technische term die we hiervoor gebruiken. De moeilijkste gevolgen van trauma die dagdagelijks energie vreten, zijn de onbewuste inspanningen die je voortdurend moet doen om wat zich in het lichaamsgeheugen (proceduraal geheugen) opgeslagen heeft te onderdrukken. Soms is het moeilijk om het onderscheid te maken tussen een dissociatieve en een rust-toestand. Je hebt het gevoel rustig te zijn terwijl je eigenlijk nog weinig toegang hebt tot je emoties en lichaamsgevoel. Het is een valse rust toestand omdat eronder heel veel stress verpakt zit en zowel je sympathisch (je gaspedaal) als parasympatisch (je rempedaal) zenuwstelsel in overdrive zijn en voortdurend o.a. het stresshormoon cortisol produceren. Je motor giert maar je geraakt geen stap meer vooruit.
De kern van trauma is minder wat er gebeurde, dan wel dat er niemand was die je op dat moment kon helpen reguleren, kon beschermen, verzorgen. Iemand die er was voor je. Daar zit precies ook de sleutel tot heling, niks is onoverkomelijk als er iemand welwillend en zorgend is voor je. Dat kan dus “gerepareerd” worden.
Trauma ontstaat wanneer de stress je autonoom zenuwstelsel dusdanig overweldigt dat je volledig in instinct terecht komt (daar waar emoties instincten worden: angst wordt terreur, woede wordt razernij , …) en je deze energie niet meer kunt verwerken en de parasympatische tak van je autonoom zenuwstelsel geactiveerd wordt en dissociatieve verschijnselen optreden. Vanaf dan spreken we van trauma. Ik nodig je uit hier mee te kijken naar de uitleg en aanpak over hoe trauma ontstaat en geheeld wordt (in het Engels), deze aanpak is de aanpak die ik volg: een uittreksel uit de somatische interactionele Trauma Dynamics aanpak van Saj Razvi
Hoe heelt trauma ?
Het goede nieuws is, trauma heelt, echt! Weliswaar langzaam, in verbinding, en met de nodige zorg en moed.
In de essentie is een goede traumatherapie er één die met je dissociatie om kan en je langzaam uit de gedissocieerde toestand over de activatie heen duurzaam terughelpt naar de rusttoestand. Dat betekent dus dat het lichaam en verbinding met de therapeut de essentiële componenten zijn. Het verhaal en de herinneringen zijn belangrijk in zoverre dat het helpt om jezelf te onschuldigen en te begrijpen maar de echte heling gebeurt lichamelijk, en in verbinding, wars van alle verhaal. En dat is goed nieuws, we kunnen niet terugdraaien wat er gebeurde, we kunnen je wel de “agency” terug geven om jezelf vanbinnen anders te gaan organiseren rond wat er gebeurde en hoe je nog steeds probeert te vermijden om afgewezen, gekwetst te worden. We halen de angst-fantasie (die in het verleden waar was maar nu niet meer) weg. De angst is heel erg reëel, de inhoud van de angst hoort in het verleden. De schuld, schaamte en wantrouwen kunnen aangepakt worden en teruggedraaid worden door je zenuwstelsel en lichamelijke “kramp” terug in rust-staat te brengen. Dat kan via zachtere methodes als Bodynamic, NARM, opstellingen of iets daadkrachtiger via EMDR en SIP. Wat we ook doen, we zorgen er eerst voor dat je ge-”resourced” bent en hulpbronnen hebt, vertrouwen hebt opgebouwd in je therapeut, en weet wat je moet doen om je goed te voelen en dat ook kan doen en inbouwt. Uiteraard betekent dit dat de onveiligheid en aanleiding voor het trauma er niet meer is en je vandaag in een stabiele context leeft, pas dan gaan we aan de slag met het moeilijkste deel, dat is je zenuwstelsel uit de dissociatieve toestand halen door de inhibitie die je totnogtoe gedaan hebt om de moeilijkheid niet te voelen even weg te halen in verbinding met de therapeut, “somatisch en relationeel” dus. Je zenuwstelsel en proceduraal lichaamsgeheugen volgt dan vanzelf het pad vanuit de dissociatie door de activatie heen naar een nieuwe duurzame rusttoestand. Je kunt terug verbinden met anderen, jezelf, herwint je zelfvertrouwen en waardigheid, mogelijkheid grenzen te stellen, bij jezelf te blijven, voor je noden op te komen en de noden van anderen niet steeds op je te nemen. Welkom!
We volgen grotendeels een 3traps-aanpak:
In de eerste sessies pakken we het probleem uit, ik val daar vooral terug op mijn neurocognitieve gedragstherapie en kennis van onze identiteitsvorming en groei uit Bodynamics. We krijgen een scherpe diagnose van waar het probleem precies zit, in je evolutie, wat is er vastgelopen lichamelijk en neurologisch. Het begrip dat je dankzij de psycho-educatie krijgt, is al helpend, “ah, zo it ik ineen”, je herkent jezelf en je typische gedragsschema’s, het wordt genormaliseerd en je krijgt een beeld van wat er aangepakt kan worden. Er komt terug hoop en je kan gedragsmatig en via lichaamsoefeningen al heel wat reguleren terug.
In de volgende sessies gaan we vooral met NARM aan de slag, hoe hou ik eigenlijk mezelf tegen, dit is een somatische relationele aanpak. Je leert heel scherp te voelen wat het lichamelijk met je doet en we gaan de emoties aan die je totnogtoe tegen gehouden hebben. Voor “gewone” trauma’s is dit vaak voldoende. Je krijgt om de vooruitgang te onderhouden praktische lichamelijke oefeningen mee uit Bodynamics, zodat de verandering echt duurzaam in je lichaam opgeslagen blijft en je ook lichamelijk doorontwikkelt wat (voornamelijk tijdens je jeugd) in een kramp geschoten was.
Bij diepe traumaverwerking gaan we nog een stuk verder met intensievere sessies met intern resonantiewerk (opstellingen), EMDR en SIP/Trauma Dynamics. Hier zit het echte harde werk voor complex hechtings- en shock trauma: wanneer je zowel chronisch hechtingstrauma als shocktrauma meemaakte en relaties of heftige overweldigende gebeurtenissen je waardigheid en persoonlijke integriteit echt aangetast hebben.
Onderliggend en voortdurend bouwen we ook (lichamelijke) hulpbronnen uit, we focussen op oplossing, zodat je die in je rugzak hebt wanneer we de interne nachtmerrie en moeilijke emoties en lichamelijke sensaties aangaan. De oplossing en de hulpbronnen zitten in de verbinding met jezelf, grenzen en noden kunnen voelen en aangeven, hulp en bescherming en liefde en zelfs aanraking kunnen toelaten. Geduld is een schone deugd hierbij, levenslust, compassie en zelfliefde zijn geen dingen die snel terug online komen, toverstaffen bestaan jammer genoeg niet, een gestage moedige vooruitgang op het ritme van jouw systeem is wat we nastreven…