Waarom? Waarom al dit afzien? Een woord van troost.

Wanneer je aan intensieve traumaverwerking doet, en de nachtmerrie die in elke cel van je lichaam opgeslagen zit aangaat, uit de dissociatie komt om meer volop te kunnen gaan leven maar eerst is de herassociatie met je lichaam pijnlijk. Wanneer de wondes diep zijn, vraag je je af waarom? Waarom al dit afzien?

Ik kan je met woorden uitleggen waarom, maar dit is een voelen meer dan een weten, een lichamelijk weten en herkennen van de non-dualiteit in alles. Thich Nhat Hanh vat het voor mij best samen.

Hier in zijn stem, onderaan vind je de tekst zelf.

Please Call Me by My True Names – Thich Nhat Hanh

Don’t say that I will depart tomorrow —
even today I am still arriving.

Look deeply: every second I am arriving
to be a bud on a Spring branch,
to be a tiny bird, with still-fragile wings,
learning to sing in my new nest,
to be a caterpillar in the heart of a flower,
to be a jewel hiding itself in a stone.

I still arrive, in order to laugh and to cry,
to fear and to hope.

The rhythm of my heart is the birth and death
of all that is alive.

I am the mayfly metamorphosing
on the surface of the river.
And I am the bird
that swoops down to swallow the mayfly.

I am the frog swimming happily
in the clear water of a pond.
And I am the grass-snake
that silently feeds itself on the frog.

I am the child in Uganda, all skin and bones,
my legs as thin as bamboo sticks.
And I am the arms merchant,
selling deadly weapons to Uganda.

I am the twelve-year-old girl,
refugee on a small boat,
who throws herself into the ocean
after being raped by a sea pirate.
And I am the pirate,
my heart not yet capable
of seeing and loving.

I am a member of the politburo,
with plenty of power in my hands.
And I am the man who has to pay
his “debt of blood” to my people
dying slowly in a forced-labor camp.

My joy is like Spring, so warm
it makes flowers bloom all over the Earth.
My pain is like a river of tears,
so vast it fills the four oceans.

Please call me by my true names,
so I can hear all my cries and my laughter at once,
so I can see that my joy and pain are one.

Please call me by my true names,
so I can wake up,
and so the door of my heart
can be left open,
the door of compassion.

Over Recentste Theoretische Evoluties In Therapie En Het Gebruik Van Psychedelica (Longread)

Het therapeutisch werkveld evolueert voortdurend, hand in hand met onze groeiende kennis over geheugen, bewustzijn en neurologie. Deze ontwikkelingen fascineren me en ik volg ze met grote interesse. Jaarlijks bezoek ik graag How The Light Gets In, een conferentie in het Verenigd Koninkrijk waar wetenschappers hun nieuwste bevindingen delen over filosofie, kunst en wetenschap. De onderwerpen variëren van de aard van ons bewustzijn tot evoluties in kwantummechanica en biologie, van het immense universum tot de minuscule wereld van kwantummechanica en onze cellen. Ook de impact van deze inzichten op de psychologie komt aan bod.

Het onderzoek naar geheugenvorming maakt een stormachtige ontwikkeling door. We onderscheiden nu expliciet verbaal geheugen van niet-declaratief lichamelijk procedureel geheugen. Dit laatste bevindt zich niet alleen in ons brein; elke celwand speelt mogelijk een rol. De noodzaak van somatisch werk bij traumaverwerking, waarbij het procedureel geheugen explicieter wordt en dus veranderd kan worden zodat het autonoom zenuwstelsel niet meer automatisch bepaalde hormonenbalansen regelt die ons bepaalde dingen doet vermijden, vindt nu steeds meer erkenning. (Daniel Siegel, Thomas Verny, Michael Levin, Iain McGillchrist …)

Een groeiend aantal wetenschappers erkent dat de invloed van onze genen overschat is. Proteïnen in de celwand en kwantummechanische processen in bepaalde neuronen spelen vermoedelijk een veel grotere rol. De therapeutische implicatie hiervan is dat we niet gedetermineerd zijn door ons lichaam, maar dat we 'epigenetisch' alles kunnen veranderen. Energie en intentie spelen daarbij een significante rol. (Robert Noble, Bruce Lipton, Roger Penrose & Stuart Hameroff, Thomas Verny, …).

Bioelektrische signalen in onze cellen en weefsels vervullen een cruciale functie in het sturen van zowel onze fysiologische als cognitieve processen. Bioelektrische netwerken in onze biologische systemen kunnen informatie verwerken en opslaan, vergelijkbaar met het brein, en dragen bij aan ons aanpassingsvermogen. Deze elektrische processen zouden ook aan de basis kunnen liggen van ons bewustzijn. (Nick Lane, Michael Levin, …)

Concepten die voorheen aan de rand van de wetenschap stonden, vinden nu steeds meer bevestiging in de 'klassieke wetenschap' en inspireren ook de therapie. Dit verklaart enerzijds waarom bepaalde methoden effectief zijn zonder dat we tot nu toe begrepen hoe en waarom (bijvoorbeeld de resonantie die tijdens opstellingen wordt gebruikt). Anderzijds opent het deuren naar steeds effectievere duurzame verandering en therapie waarbij we het niet-declaratieve procedurele geheugen op celniveau en dus het autonoom zenuwstelsel dat de hormonale balans beïnvloedt, waardoor we bepaald vermijdend gedrag vertonen, directer kunnen aanpakken in therapie. Ons brein leert over het lichaam door de ervaring van het lichaam. De hersenen leren ook over de wereld door de ervaring van het lichaam terwijl het interageert met de wereld. Dit vormt de essentie van belichaamde en ingebedde cognitie. Bewustzijn noch therapie bestaan dus zonder lichaam.

Te midden van deze wetenschappelijke evoluties, duikt een onverwachte speler op: psychedelica. Ooit verguisd en verboden, maken deze bewustzijnsverruimende middelen een opmerkelijke comeback in de wereld van therapie. Van MDMA tot ketamine, van psilocybine tot cannabis - elk met hun eigen unieke 'sleutel' tot het ontgrendelen van vastgeroeste patronen in ons brein en lichaam. De psychedelica stellen ons in staat ons bewustzijn te verruimen, toegang te krijgen tot de niet-declaratieve impliciete procedurele herinneringen die niet meer verbaal toegankelijk waren, en effectieve verandering mogelijk maakt.

Prominente en invloedrijke figuren binnen de traumatherapie (Bessel van der Kolk, Peter Levine, Gabor Maté, … ) zijn open over hun gebruik en ondersteuning van bepaalde psychedelica bij therapie. Op de vraag met welke modaliteit Bessel van der Kolk zelf aan de slag zou gaan als hij opnieuw zou beginnen voor zijn eigen helingsproces, antwoordt hij resoluut MDMA. Vanwege mijn leergierigheid en constante zoektocht naar efficiënte en duurzame verandering, en omdat steeds meer cliënten ermee in aanraking komen en om begeleiding vragen, ben ik me gaan verdiepen in dit controversiële onderwerp. Is het een hype, is er sensatiezucht bij de zeer snelle renaissance rond psychedelica, is er hoop en 'redding', waar liggen de gevaren, hoe werkt het precies, kun je inderdaad 'na 3 sessies van je trauma af' en zo ja, onder welke voorwaarden, hoe verloopt de therapie enzovoort. Verschillende stemmen zeggen verschillende dingen, van waarschuwingen voor de gevaren van psychose tot beweringen dat dit een grote revolutie is in onze medicatie-aanpak. Ik wilde hierover een dieper begrip ontwikkelen.

Psychedelica worden vaak onder één noemer geschaard en door elkaar gebruikt, hoewel elk middel een unieke werking heeft. Het is niet mijn bedoeling om elke stof apart te beschrijven of de werking ervan in detail uit te leggen; daarvoor bestaan voldoende andere bronnen (PSBE heeft in Belgie een goed sociaal media kanaal dat info verspreidt, Open Foundation ook, en zo zijn er nog tig anderen). Kort samengevat zijn er verschillende hypotheses over waarom er inderdaad indrukwekkende therapeutische resultaten worden behaald in de talrijke studies en we wel kunnen spreken van een revolutie in de behandeling van trauma, depressie, verslaving, …:

1. Neuroplasticiteit (Robin Carhart-Harris, Gul Dölen): bij psychedelica wordt meer BDNF (brain-derived neurotrophic factor) geproduceerd, een proteïne geassocieerd met verhoogde neuroplasticiteit: de neuronen maken meer en nieuwe verbindingen. Hierdoor kunnen nieuwe patronen van neuronale activiteit ontstaan en zou tijdelijk de activiteit van het DMN (Default Mode Network) verminderen, waardoor men in een andere bewustzijnstoestand (simpel gezegd) niet steeds in dezelfde gedachtepatronen vervalt. Hoe sterker het observerend vermogen aanwezig blijft tijdens de psychedelische sessie, hoe beter men deze nieuwe denkwijze en emoties kan onthouden en er later naar kan teruggrijpen.

1. Heropening van een kritische leerperiode (Gul Dölen): MDMA kan de zogenaamde "kritische periode" voor sociaal leren in de hersenen heropenen dankzij de toegenomen synaptische plasticiteit en de verhoogde oxytocine. Hechting zou daardoor duurzaam kunnen genezen.

1. Dissociatie van de pijnlijke symptomen bij ketamine: Momenteel wordt ketamine (een klassiek anestheticum) in veel lagere doseringen in de Belgische psychiatrie gebruikt om de dissociatie van depressieve symptomen te ondersteunen bij behandelingsresistente depressie. Het wordt dus niet als klassiek psychedelicum ingezet, maar als symptoomverlichting omdat het de dissociatie eigenlijk verdiept waarbij men minder toegang heeft tot de moeilijkere emoties en met een tijdelijk effect; de behandeling moet om de zoveel weken herhaald worden. In het Verenigd Koninkrijk wordt ketamine in legale klinieken eerder wel vanwege zijn meer psychedelische effecten gebruikt.

1. Serotonine: de meeste psychedelica hebben een significante invloed op het serotoninesysteem, met name door de activering van de 5-HT2A receptor, wat leidt tot ingrijpende veranderingen in perceptie, stemming en cognitie. Deze veranderingen vormen de kern van zowel de potentiële therapeutische voordelen als de risico's van psychedelisch gebruik. Pijnlijke herinneringen en emoties worden ook makkelijker opnieuw toegankelijk en herbekeken dankzij de overspoeling door serotonine.

Het is belangrijk te begrijpen dat de wetenschap nog volop in ontwikkeling is, de bovenstaande hypotheses niet volledig gevalideerd zijn door de gehele wetenschappelijke gemeenschap en het raadzaam is om op de hoogte te blijven van de meest recente studies.

---

Mijn huidige standpunt, gebaseerd op alle verzamelde informatie, evolueert nog steeds. Ik acht het belangrijk mijn visie uit te schrijven omdat psychedelica een onvermijdelijk onderwerp zijn geworden in de therapeutische wereld. Steeds meer cliënten vragen ernaar, terwijl het gebruik ervan illegaal is en er dus niet openlijk over gesproken mag worden. Deze paradoxale situatie vraagt om transparantie, het doorbreken van taboes, en het ontwikkelen van genuanceerde standpunten, wat iedereen ten goede zou komen.

In België is het gebruik van psychedelica illegaal (met uitzondering van ketamine en medicinale cannabis in psychiatrische context, voornamelijk bij behandelingsresistente depressie en pas nadat alle andere standaardmedicatie is uitgeprobeerd), in tegenstelling tot een aantal andere landen. In Nederland loopt in samenwerking met de overheid een grootschalig onderzoek, en vanuit wetenschappelijke hoek is geadviseerd om het gebruik van MDMA in therapeutische context serieus te nemen. De verwachting is dat het gebruik van MDMA in Nederland in therapeutische context, onder begeleiding van een arts en psychiater, binnen afzienbare tijd gelegaliseerd zal worden. In het Verenigd Koninkrijk bestaan ketamine-klinieken, in Zwitserland en Australië is het gebruik van MDMA in vergelijkbare contexten als in Nederland legaal. Het feit dat België achterblijft in onderzoek en men in politieke en officiële kringen terughoudend is, juist vanwege de illegaliteit, leidt mogelijk tot situaties waarbij cliënten over de grens gaan of ondergronds en daarbij niet de juiste therapeutische ondersteuning krijgen. Nader onderzoek in België lijkt mij wenselijk. Het uit de taboesfeer halen van psychedelica, duidelijkheid verschaffen over mogelijkheden en gevaren, en het aanbieden van opleidingen aan therapeuten, psychologen, psychiaters en artsen, lijkt mij aangewezen.

Dit lijkt mij raadzaam omdat talrijke wereldwijde studies inmiddels een significante en revolutionaire verbetering en therapie-efficiëntie aantonen in vergelijking met klassieke SSRI's en andere medicatie. Deze bewijzen kunnen niet genegeerd worden en bieden hoop. Er is mijns inziens voldoende bewijs en een overvloed aan zowel kwantitatieve studies als kwalitatieve verhalen van gebruikers, grote conferenties, en peer-reviewed onderzoek om dit onderwerp zeer serieus te nemen. Als therapeuten moeten we op de hoogte zijn van de ontwikkelingen, begrijpen hoe het werkt, en onszelf scholen. Dit alles tegen de achtergrond van de nieuwste inzichten over de oorsprong van ons bewustzijn en de werking van ons geheugen, wat duidelijk maakt dat nieuwe therapeutische methoden moeten meegroeien met deze kennis.

Tegelijkertijd moeten we waken voor de projectie van een magische "redder" of een "toverstaf" die alles oplost. In het discours over psychedelica heerst het misverstand dat trauma na een beperkt aantal sessies opgelost zou zijn. Dit komt doordat de meeste studies (met name de befaamde MAPS-studie van Lykos met MDMA) mensen slechts gedurende korte tijd en voor een beperkt aantal sessies volgen, waarbij al significante verbetering wordt waargenomen. De onjuiste conclusie zou zijn dat slechts drie sessies nodig zijn. In diezelfde studie rapporteerde ook 48% van de mensen die een placebobehandeling kregen dat hun traumasymptomen waren opgelost. De moeilijkheid bij kwantitatieve studies over therapie is dat het effect van de medicatie en dat van de therapie lastig te scheiden zijn, en het wellicht ook niet wenselijk is om ze te scheiden. Het is, zoals altijd, het gecombineerde effect dat werkzaam is. De MAPS-studie is hier onlangs (augustus 2024) tegenaan gelopen in het goedkeuringsproces door de FDA om MDMA in de gehele VS te legaliseren. De FDA is niet gewend om therapie te beoordelen, alleen medicatie.  En uiteraard zijn de twee niet los van elkaar te zien.

Dit roept meteen de vraag op hoe therapie precies werkt bij het gebruik van psychedelica, en hoe het de heling eigenlijk precies versnelt.  Wat kan de therapeut precies doen om de juiste begeleiding te bieden?  In al de literatuur rond psychedelica, ligt de focus voornamelijk op de werkzaamheid van de medicatie, en veel minder op de therapeutische ondersteuning, dat is m.i. een nog grotendeels onontgonnen terrein.

Vaak wordt er gebruikgemaakt van het "sitter" model, waarbij de therapeut vooral ruimte biedt voor het proces dat zich vanzelf ontvouwt in de verruimde bewustzijnstoestand, zonder veel actieve interventie. Het therapeutische werk vindt voornamelijk vooraf plaats door het vastleggen van een intentie en achteraf door het helpen verwerken van de opgedane inzichten. Steeds meer therapeuten realiseren zich echter dat het beter is om cliënten niet volledig in trance te laten verdwijnen, maar hen bewust te laten observeren en uitspreken wat er gebeurt. Dit verhoogt de effectiviteit van de sessie, waardoor het louter vooraf en achteraf ingrijpen niet langer voldoende lijkt. Dit is echter alleen mogelijk in landen waar het gebruik van psychedelica al is gelegaliseerd. Het vereist goed opgeleide en ervaren therapeuten, aangezien de processen en inzichten tijdens de sessie intens en snel kunnen zijn. Ongeschoolde en onervaren therapeuten, of niet-therapeutische sitters, kunnen mogelijk niet de juiste therapeutische ondersteuning bieden.

Bij klassiek therapeutisch gebruik van psychedelica in hogere doseringen zien we doorgaans drie mogelijke reacties:

1. In het beste geval komt de cliënt in contact met een gevoel van eenheid met alles, een enorm gevoel van verwondering, liefde en energie. De cliënt ervaart een verbinding met een groter bewustzijn, waarbij het eigen ik versmelt met een groter geheel. Hierdoor voelen traumatische gevoelens als een veel kleiner, minder significant deel van het zelf en ontstaat er een gevoel van meer liefde en licht. Het trauma wordt op zichzelf niet verwerkt of geheeld, maar de persoon ontdekt nieuwe aspecten van zijn zijn om in te verblijven. Soms worden er antwoorden gevonden op existentiële vragen, wat zeker waardevol is. Psychedelica worden vaak gebruikt om in contact te komen met deze sublieme toestand.
   Een mogelijke valkuil hierbij is echter dat men het trauma probeert te transcenderen in plaats van het te verwerken en op te lossen, waardoor men afhankelijk kan worden van herhaalde sessies om zich goed te voelen. Bij trauma-integratie streven we er idealiter naar om ons goed te voelen in ons persoonlijke, menselijke zijn, en volledig te verbinden met de levenslust die hier en nu aanwezig is, in contact met ons lichaam en anderen.
   
   Implicatie voor de therapie geassisteerd met psychedelica: het oplossen van de reacties die opgeslagen liggen in het autonoom zenuwstelsel zou de voorkeur moeten krijgen over het transcenderen ervan.  Een somatisch therapiemodel met lagere dosissen krijgt hierbij de voorkeur.  Eens de traumas geïntegreerd, kan makkelijker toegang tot het transcendente en spirituele uiteraard ook waardevol zijn.

1. Wanneer er echter scheuren en barsten in de fundamenten van onze identiteit en hechting aanwezig zijn, en men het transcendente probeert te benaderen, kan de medicatie via de alternatieve bewustzijnstoestand juist de grootste pijn naar boven brengen. Dit leidt tot confrontatie met wat is opgeslagen in het procedurele niet-declaratieve geheugen. De cliënt kan dan vastlopen in de pijn van emoties zoals angst, schaamte, woede, enzovoort. Dankzij het serotonine-effect kunnen deze overweldigende emoties beter worden verdragen. Maar als de cliënt hier niet op voorbereid is en er geen therapeutische ondersteuning tijdens de sessie plaatsvindt in de vorm van verbinding, grenzen, relatie of bescherming, kan de cliënt gedesintegreerd raken, en zelfs suïcidaal worden. Trauma gaat minder over wat er is gebeurd, maar eerder over het gebrek aan ondersteuning, afstemming en aanwezigheid op het moment dat het gebeurde. Het risico van herhaling om alleen vast te lopen in de pijn, schaamte, terreur, hopeloosheid kan zich herhalen tijdens dit soort sessies.  Typisch kan dit gebeuren wanneer mensen reizen naar andere Zuiderse landen waar psychedelica nog steeds deel uitmaken van de cultuur, om in groepsverband sjamanistische sessies bij te wonen. In deze collectivistische cultuur hebben begeleiders niet altijd dezelfde inzichten in hechtingsproblematieken die zich voordoen in onze individualistische cultuur. De 'container' die zij bieden, kan deze relationele ontwikkelingstrauma’s minder goed opvangen, waardoor de kans op een eenzame herbeleving van een doodsbange, eenzame toestand zonder voldoende steun aanzienlijk is. Dit kan zeer desintegrerend werken.
   Net zoals bij klassieke therapie, wordt bij het helingsproces de oude herinnering geïntegreerd, wat vaak eerst moeilijker wordt voordat het beter gaat. De cliënt moet hierop voorbereid en begeleid worden door een therapeut die hen goed kent, voldoende ervaring heeft en is opgeleid in het werken met psychedelica.
   
   Implicatie voor de therapie geassisteerd met psychedelica: de voorkeur is dat de therapeut heel aanwezig blijft tijdens de sessie, de therapie is relationeel, de cliënt wordt niet alleen gelaten met zijn moeilijke emoties, noch worden die weggereguleerd maar aangegaan in contact. Transfer en tegentransfer worden actief ingezet, dit vergt dus goed opgeleide en ervaren therapeuten op dat vlak.

1. Een derde mogelijke reactie is dat een cliënt extreem veel hoop heeft gesteld in de psychedelische sessie, die vaak ook kostelijk is. Wanneer de dissociatie bij de cliënt echter ernstig is, kan het lichaam meer opioïden produceren, waardoor het lijkt alsof de psychedelica niet werken omdat de cliënt in een gedissocieerde toestand terecht komt die heel hard lijkt op een rust toestand (maar dat niet is). De dissociatie van de emotie en zelfs van de verruimde bewustzijnstoestand wordt dan groter. Op zich is dat niet erg, maar de neiging bestaat dan om meer medicatie te geven, wat averechts werkt. De cliënt kan dan een terugval ervaren omdat die extreem teleurgesteld en hopeloos kan worden: "Zelfs dit werkt niet voor mij." Als een sitter of therapeut niet gewend is om met dissociatie te werken, kan dit problematisch zijn.
   
   Implicatie voor de therapie geassisteerd met psychedelica: cruciaal voor complexe trauma-therapie is het begrip van en werk met dissociatie. Aan de neiging weerstaan om hogere dosissen te geven, begrijpen wat er gebeurt en actief en relationeel de dissociatie aangaan met de cliënt en zo de ruimte geven aan het autonoom zenuwstelsel om het opgeslagen trauma te helen. Dit vergt een goed begrip van hoe het autonoom zenuwstelsel heelt, zowel theoretisch als het herkennen van de symptomen op het moment zelf in de praktijk, en de cliënt begeleiden doorheen de verschillende fases.  Een somatische relationele modaliteit die werkt met het impliciete procedurele geheugen en voortdurend terugkeert naar het lichaam met heel veel geduld is hier aangewezen.

Gezien de effectiviteit van psychedelica ben ik zeker voorstander van het (onderzoek naar het) gebruik ervan in therapie, mits legaal en onder de volgende voorwaarden en op de volgende manier:

1. Het doel moet niet zijn om de traumatische symptomen te reguleren (via het serotonine-effect) of te overstijgen, maar om ze op te lossen door het autonome zenuwstelsel te activeren en de nachtmerrie die leeft in de getraumatiseerde cliënt aan te gaan. We krijgen toegang tot het procedurele geheugen, puur lichamelijk, zonder de noodzaak van verhalende herinneringen. Het accent ligt op therapie en actieve somatische therapeutische begeleiding tijdens het gebruik, waarbij de relatie met de therapeut actief wordt ingezet bij het herbeleven van het niet-declaratieve geheugen en de anxiogene gebeurtenis(sen) en hechtingsproblemen die tot het trauma hebben geleid. De meest efficiënte begeleidingsvorm die ik hierbij heb ontdekt, is PSIP (Psychedelic Somatic Interactional Psychotherapy). Het doel is hierbij om hechtingstrauma's op te lossen en te integreren in relatie met de vertrouwde therapeut. Het accent ligt hierbij veel meer op de therapie dan op de psychedelica. Het kan overigens ook zonder psychedelica worden ingezet, maar de psychedelica versnellen en vergemakkelijken het proces, en zijn zeker interessant om mee in te zetten wanneer het legaal is. Indien er geen samenwerking met een psychiater of arts mogelijk is, kan deze therapeutische werkvorm uiteraard ook zonder psychedelica.

1. De doseringen van psychedelica die worden gebruikt, zijn veel lager. Ze zijn voldoende om de cliënt in contact te laten komen met het niet-declaratieve procedurele geheugen in het lichaam en het zelfhelende proces van het autonome zenuwstelsel (vanuit de dissociatie van het parasympathische naar de activatie van het sympathische, terug naar een rusttoestand). De doseringen zijn niet zodanig dat de cliënt volledig de connectie met zijn lichaam en emoties verliest, integendeel. Het observerende vermogen van de cliënt blijft aanwezig, en de relatie met de therapeut tijdens het doorleven van het trauma of de dissociatie wordt actief ingezet, in tegenstelling tot de initiële gebeurtenis. De cliënt wordt zich zeer bewust van zijn interne lichamelijke schema's. De transfer wordt actief gebruikt en de cliënt blijft als dusdanig in contact met de therapeut. Dankzij de psychedelica kan er actief en bewust met de dissociatieve verdediging worden gewerkt, en dankzij de milde trance-toestand is dit ook minder emotioneel pijnlijk. De traumatische gebeurtenis(sen) zelf is al voorbij en de cliënt heeft deze overleefd; nu wordt er gewerkt met de energie die nog vastzat in het lichaam, en de cliënt wordt uitgenodigd om enkel bij de lichamelijke sensatie te blijven.

1. De gebruikte psychedelica zijn legale en goed bekende producten zonder risico, zoals medicinale cannabis en ketamine, zodat een psychiater of arts kan worden betrokken en voorschrijven. Er is geen risico op mentale verslaving (de neiging om zich goed te voelen dankzij de psychedelische toestand) omdat de dosering te laag is, en het therapeutische werk juist bestaat uit het lichamelijk aangaan van de angstaanjagende situatie in relatie, wat zeker geen aangename ervaring is. We gaan duidelijk buiten de 'window of tolerance' en zoeken dit ook op. Heling van trauma ziet er angstig en rommelig uit, dat is normaal en kan niet worden vermeden. Er is geen magie bij de heling van trauma, het is hard werken. Hopen op magische heling waarbij we de verantwoordelijkheid overdragen aan een medicijn dat op magische wijze voor ons zorgt, is een illusie. De cliënt moet het werk helaas nog steeds zelf doen. Maar dankzij de cannabis en ketamine kan dit proces wel veel sneller en makkelijk verlopen.

1. Dit is dan ook zeker geen geschikte therapie voor iedereen. De cliënt moet een stabiele situatie hebben, geen voorgeschiedenis van eventuele symptomen die tijdens de heling kunnen verergeren (zoals psychotische symptomen, schizofrenie, dissociatieve symptomen, bipolariteit, …). Deze kunnen tijdelijk eerst verergeren. De cliënt moet ook voldoende hulpmiddelen om zichzelf na de activatie buiten de 'window of tolerance' weer tot rust te brengen. De therapeut moet uiteraard opgeleid zijn in deze aanpak, actieve supervisie hebben, en samenwerken met een arts en/of psychiater.

Vandaag kan dit dus niet in België, behalve in de context van een psychiatrische kliniek.

De theoretische basis voor deze alternatieve aanpak met psychedelica, evenals voorbeelden van sessies, kunnen hier geraadpleegd worden: https://www.psychedelicsomatic.org

Hoe kom ik tot rust en plezier? Hoe leef ik goed? Hulpbronnen inbouwen bij actieve traumaverwerking

Wanneer je actief aan traumaverwerking doet, is het uitermate belangrijk om ook toegang te hebben tot je interne en externe hulpbronnen. Traumaverwerking maakt het vaak soms eerst moeilijker voor het terug beter gaat en actief dagdagelijkse inbouwen voor die tussenperiode is noodzakelijk. We brengen je terug naar moeilijke herinneringen, je lichaam wordt uit de dissociatie terug geactiveerd en passeert terug langs het vakje ‘angst’, ‘desolaatheid’, ‘woede’, …. voor het terug bij de niet-geactiveerde levenslustige toestand komt.

Trauma betekent dat je autonoom zenuwstelsel niet tot een rust-toestand komt en voortdurend geactiveerd blijft, dat ervaar je als stress, angst, onrust, of als weinig toegang hebben tot je hart, tot je emoties. Leren je zenuwstelsel de weg terug te tonen naar de “ventraal vagale” rust en plezier toestand is een belangrijk onderdeel van de traumatherapie.

Actief dingen inbouwen die je terug tot kalmte en plezier doen komen, doe je zo: deze dingen wekelijks actief inbouwen zorgt voor een vol leven zonder spijt ;-)

• blijven bewust zijn of je voldoende “resourcende” dingen inbouwt in je leven

• een lijst van interne kalmerende en plezierige herinneringen hebben

• een lijst hebben van externe dingen die je kan doen om je terug bij plezier en kalmte te brengen

Ter inspiratie, hierbij mijn eigen lijst: ik nodig je uit je eigen lijstje te maken en op te merken hoe je je lichamelijk voelt bij al deze dingen

Vragen om me wekelijks te stellen

Hoe vaak in de week doe ik de dingen die ik graag doe en doen die me goed voelen?
Heb ik relaties die me goed doen voelen ? Heb ik afgesproken ?
Hoe is mijn slaap?

Mijn lijstjes

Wat is trauma eigenlijk en hoe heelt het?

Wat is trauma?

Trauma werd origineel gebruikt in de context van fysische wondes. Later werd er ‘psycho’ aan toegevoegd en werd psychotrauma gebruikt in de context van mentaal welzijn om psychische kwetsuren aan te geven. Typisch werd het eerst gebruikt bij Vietnam veteranen met “shell-shock”, veteranen die bij de geur van diesel, luide klappen, vliegtuiggeluiden ineenduiken omdat hun oorlogstrauma getriggerd werd.

Trauma kun je vergelijken met een geladen revolver, de trigger is het haakje aan de revolver waar je mee schiet. Als er geen lading meer op je revolver zit, dan doet de trigger niks meer. Zolang er nog residu is van gevoelens van “toen en daar”, zal een trigger impact hebben. Dat wordt PTSS, Post-Traumatische Stress Stoornis genoemd. Je bent gespannen, komt moeilijk tot rust, angstig, grote nood aan controle, er kunnen flashbacks (‘s nachts zijn dat nachtmerries) optreden, paniekaanvallen, angsten, bepaalde situaties en contexten kunnen vermeden worden, …. Die zijn meestal heel duidelijk bij éénmalige shock-trauma’s, zoals auto ongevallen, een aankondiging van een levensbedreigende ziekte ook al ben je intussen genezen, een heel moeilijke bevalling, één van je kinderen die in het ziekenhuis belandt waarbij niet duidelijk is of die zal overleven, …. Shock trauma legt heel vaak onderliggende hechtingstrauma’s bloot, mensen die goed omringd zijn, goed kunnen verbinden, een goede hechting hebben, kunnen beter met die moeilijke situaties om die het leven soms kan brengen.

We spreken van ontwikkelingstrauma of hechtingstrauma wanneer in de ontwikkeling van je identiteit als kind, er chronisch en langdurig gestresseerde of depressieve of dominante onvoorspelbare zorgfiguren (of broers en zussen) waren die niet vaak genoeg de nodige afstemming en onvoorwaardelijke veiligheid konden bieden. Wanneer in meer dan 60% van de tijd reacties onvoorspelbaar, niet liefdevol, niet afgestemd waren. Wanneer diegene die je net liefde, zorg, steun moet bieden “gevaarlijk” of onvoorspelbaar wordt. Wanneer er bij heel heftige overweldigende gebeurtenissen niemand het voor je opnam of je steunde en voor je zorgde.

Het trauma zelf is dan wat er gebeurde, maar waar je last van krijgt (PTSS) zijn je eigen innerlijke reacties van angst, verdriet, woede (trauma delen) en wat je deed om je te beschermen (overlevingsdelen). Soms split je zelfs te moeilijke herinneringen (event memory) af. Bij extreem trauma ga je derealiseren en depersonaliseren, zelfs deel-identiteiten creëren maar dat is gelukkig alleen in extreme gevallen. Je krijgt het gevoel een normaal leven (gehad) te hebben, goed te functioneren en toch lijkt het leven moeilijker voor jou dan voor anderen. Je hebt last van meer dan gemiddelde stress, angst, soms paniekaanvallen, depressie, burn-out, stelt moeilijk grenzen, hebt een minderwaardigheidsgevoel, veel zelfhaat, moeilijk voor je grenzen opkomen, relaties zijn moeilijk, …. Je hart is zich gaan sluiten, je kan problemen krijgen met je sexualiteit. Ook fysische problemen treden vaak op als gevolg van de langdurige blootstelling aan chronische stress. Typische auto-immuun ziektes, spijsverteringsmoeilijkheden, CVS, … en het lichaam gaat zich pantseren, de sleutelbeenderen en het diafragma zakken in, schouders naar voren, kaken klemmen, knieën overstretchen, schouders gaan “aan oren hangen”.

Het autonoom zenuwstelsel, en daarmee de hormonale balans, raakt ontregeld. Je hebt weinig lichaamsgevoel nog, vindt het moeilijk te “voelen” wat er in je omgaat. Dissociatie is de technische term die we hiervoor gebruiken. De moeilijkste gevolgen van trauma die dagdagelijks energie vreten, zijn de onbewuste inspanningen die je voortdurend moet doen om wat zich in het lichaamsgeheugen (proceduraal geheugen) opgeslagen heeft te onderdrukken. Soms is het moeilijk om het onderscheid te maken tussen een dissociatieve en een rust-toestand. Je hebt het gevoel rustig te zijn terwijl je eigenlijk nog weinig toegang hebt tot je emoties en lichaamsgevoel. Het is een valse rust toestand omdat eronder heel veel stress verpakt zit en zowel je sympathisch (je gaspedaal) als parasympatisch (je rempedaal) zenuwstelsel in overdrive zijn en voortdurend o.a. het stresshormoon cortisol produceren. Je motor giert maar je geraakt geen stap meer vooruit.

De kern van trauma is minder wat er gebeurde, dan wel dat er niemand was die je op dat moment kon helpen reguleren, kon beschermen, verzorgen. Iemand die er was voor je. Daar zit precies ook de sleutel tot heling, niks is onoverkomelijk als er iemand welwillend en zorgend is voor je. Dat kan dus “gerepareerd” worden.

Trauma ontstaat wanneer de stress je autonoom zenuwstelsel dusdanig overweldigt dat je volledig in instinct terecht komt (daar waar emoties instincten worden: angst wordt terreur, woede wordt razernij , …) en je deze energie niet meer kunt verwerken en de parasympatische tak van je autonoom zenuwstelsel geactiveerd wordt en dissociatieve verschijnselen optreden. Vanaf dan spreken we van trauma. Ik nodig je uit hier mee te kijken naar de uitleg en aanpak over hoe trauma ontstaat en geheeld wordt (in het Engels), deze aanpak is de aanpak die ik volg: een uittreksel uit de somatische interactionele Trauma Dynamics aanpak van Saj Razvi

Hoe heelt trauma ?

Het goede nieuws is, trauma heelt, echt! Weliswaar langzaam, in verbinding, en met de nodige zorg en moed.

In de essentie is een goede traumatherapie er één die met je dissociatie om kan en je langzaam uit de gedissocieerde toestand over de activatie heen duurzaam terughelpt naar de rusttoestand. Dat betekent dus dat het lichaam en verbinding met de therapeut de essentiële componenten zijn. Het verhaal en de herinneringen zijn belangrijk in zoverre dat het helpt om jezelf te onschuldigen en te begrijpen maar de echte heling gebeurt lichamelijk, en in verbinding, wars van alle verhaal. En dat is goed nieuws, we kunnen niet terugdraaien wat er gebeurde, we kunnen je wel de “agency” terug geven om jezelf vanbinnen anders te gaan organiseren rond wat er gebeurde en hoe je nog steeds probeert te vermijden om afgewezen, gekwetst te worden. We halen de angst-fantasie (die in het verleden waar was maar nu niet meer) weg. De angst is heel erg reëel, de inhoud van de angst hoort in het verleden. De schuld, schaamte en wantrouwen kunnen aangepakt worden en teruggedraaid worden door je zenuwstelsel en lichamelijke “kramp” terug in rust-staat te brengen. Dat kan via zachtere methodes als Bodynamic, NARM, opstellingen of iets daadkrachtiger via EMDR en SIP. Wat we ook doen, we zorgen er eerst voor dat je ge-”resourced” bent en hulpbronnen hebt, vertrouwen hebt opgebouwd in je therapeut, en weet wat je moet doen om je goed te voelen en dat ook kan doen en inbouwt. Uiteraard betekent dit dat de onveiligheid en aanleiding voor het trauma er niet meer is en je vandaag in een stabiele context leeft, pas dan gaan we aan de slag met het moeilijkste deel, dat is je zenuwstelsel uit de dissociatieve toestand halen door de inhibitie die je totnogtoe gedaan hebt om de moeilijkheid niet te voelen even weg te halen in verbinding met de therapeut, “somatisch en relationeel” dus. Je zenuwstelsel en proceduraal lichaamsgeheugen volgt dan vanzelf het pad vanuit de dissociatie door de activatie heen naar een nieuwe duurzame rusttoestand. Je kunt terug verbinden met anderen, jezelf, herwint je zelfvertrouwen en waardigheid, mogelijkheid grenzen te stellen, bij jezelf te blijven, voor je noden op te komen en de noden van anderen niet steeds op je te nemen. Welkom!

We volgen grotendeels een 3traps-aanpak:

1. In de eerste sessies pakken we het probleem uit, ik val daar vooral terug op mijn neurocognitieve gedragstherapie en kennis van onze identiteitsvorming en groei uit Bodynamics. We krijgen een scherpe diagnose van waar het probleem precies zit, in je evolutie, wat is er vastgelopen lichamelijk en neurologisch. Het begrip dat je dankzij de psycho-educatie krijgt, is al helpend, “ah, zo it ik ineen”, je herkent jezelf en je typische gedragsschema’s, het wordt genormaliseerd en je krijgt een beeld van wat er aangepakt kan worden. Er komt terug hoop en je kan gedragsmatig en via lichaamsoefeningen al heel wat reguleren terug.

2. In de volgende sessies gaan we vooral met NARM aan de slag, hoe hou ik eigenlijk mezelf tegen, dit is een somatische relationele aanpak. Je leert heel scherp te voelen wat het lichamelijk met je doet en we gaan de emoties aan die je totnogtoe tegen gehouden hebben. Voor “gewone” trauma’s is dit vaak voldoende. Je krijgt om de vooruitgang te onderhouden praktische lichamelijke oefeningen mee uit Bodynamics, zodat de verandering echt duurzaam in je lichaam opgeslagen blijft en je ook lichamelijk doorontwikkelt wat (voornamelijk tijdens je jeugd) in een kramp geschoten was.

3. Bij diepe traumaverwerking gaan we nog een stuk verder met intensievere sessies met intern resonantiewerk (opstellingen), EMDR en SIP/Trauma Dynamics. Hier zit het echte harde werk voor complex hechtings- en shock trauma: wanneer je zowel chronisch hechtingstrauma als shocktrauma meemaakte en relaties of heftige overweldigende gebeurtenissen je waardigheid en persoonlijke integriteit echt aangetast hebben.

4. Onderliggend en voortdurend bouwen we ook (lichamelijke) hulpbronnen uit, we focussen op oplossing, zodat je die in je rugzak hebt wanneer we de interne nachtmerrie en moeilijke emoties en lichamelijke sensaties aangaan. De oplossing en de hulpbronnen zitten in de verbinding met jezelf, grenzen en noden kunnen voelen en aangeven, hulp en bescherming en liefde en zelfs aanraking kunnen toelaten. Geduld is een schone deugd hierbij, levenslust, compassie en zelfliefde zijn geen dingen die snel terug online komen, toverstaffen bestaan jammer genoeg niet, een gestage moedige vooruitgang op het ritme van jouw systeem is wat we nastreven…

Een praktische oefening in levenslust en levenskunst

Vind een 5-tal momenten in je leven wanneer je je volledig levend en levendig voelde. Als je er maar 2 of 3 hebt, ook goed, als je er meer hebt, hou je niet in.

Het kunnen momenten zijn uit je jeugd, je adolescentie, je volwassen leven, vakantie, hobbies, werk, …. Sommige van die momenten geven je een gevoel van verwondering, ontzag, respect, warmte, … een gevoel van “wow, als heel het leven zo kon zijn!” Sommige van deze momenten kunnen je diep opgeladen laten voelen, tevreden, vervuld. Klaar om de volgende uitdaging aan te gaan.

Denk na over deze momenten, schrijf ze op, in de fysieke activiteit van het schrijven gebeurt iets. Focus vooral op de waarom ze je dat gevoel gaven. Vertel jezelf het verhaal in zoveel mogelijk detail, was je buiten, binnen, scheen de zon, wat zag, voelde, hoorde, proefde, rook je ? Hoe visueler, hoe meer je brein je er terug naartoe neemt en het volledige gevoel oproept.

moment 1: wat, gedetailleerde beschrijving, waarom is het zo bijzonder
moment 2: ____________________________________________________
moment 3: ____________________________________________________
moment 4: ____________________________________________________
moment 5: ____________________________________________________

Het kan even tijd nemen om deze oefening te doen. Laat hem sudderen, denk erover na, het kan weken duren. Laat je herinneringen dienen als een reminder dat je niet gebroken bent, dat het leven mooi kan zijn, dat ze de blueprint zijn voor een waardevol leven. Dat de blueprint voor een authentiek levendig leven al in je zit.

Deze oefening komt van Heather R.Morgan, om mensen meer in contact te brengen met het vertrouwen in zichzelf. Dit is een deeltje van de hele oefening die ze voorstelt om dichter bij jezelf te komen, de hele oefening vind je hier.

Ik ben voor mezelf ooit een verzameling begonnen van intense en delicate momenten. Het zijn vaak momenten van diepe connectie, met anderen, met natuur. Ik verzamel ze echt, dat betekent concreet dat als ze zich voordoen ik er al mijn aandacht op vestig, omdat ze deel gaan uitmaken van mijn verzameling. Ik heb een echte foto of een visueel beeld. Ik kijk graag naar mijn verzameling. Dit is mijn leven, ik zorg er actief voor dat ik meer van dit soort momenten verzamel.

Hoop, levenslust, optimisme is een spier

Die train je dus actief. Het is een staat vanbinnen die je actief oproept, je kiest zelf de dosis hoop die je dagelijks wil voelen. Een gevoel van hoe gelukkig en gezegend je nu bent op dit eigenste moment, een sensatie van plezier, voldoening, schoonheid, dankbaarheid, … Deze staat heeft trouwens een onmiddellijk effect op je immuunsysteem. Dus niks te verliezen. Fitness trainingen voor je hoop en optimisme spier, zeker toe te passen wanneer je wat moeite hebt met het voelen van je dopamine, serotine, oxytocine (omwille van ptss, depressie of wat neurodivergentie):

• Elke dag voor jezelf expliciet je aandacht richten op 3 tot 5 dingen (5 tot 10 voor de gemotiveerden) die je de sensatie van plezier en schoonheid geven. Luidop zeggen “oef, dit is echt wel een lekkere kop chocomelk, zo zalig!”, “het bos ruikt vandaag echt extreem lekker!”, “mijn bed voelt echt super zalig zacht en warm aan!”, “dat momentje douchen wil ik voor geen goud missen!”, …. Het luidop zeggen en wat groter maken, werkt dubbel. Probeer ook elke dag iets nieuw te vinden zodat je je aandacht actief oriënteert op het positieve.

• elke dag iets leuks zeggen aan iemand. Dat komt per definitie terug en doet dus 2x deugd, wanneer je het zegt en wanneer het terugkomt.

• beseffen dat je angstig, moedeloos, verdrietig, … en hoop en plezier kan ondervinden tegelijkertijd. Jezelf korte pauzes geven van een depressievere staat. Geef aan jezelf toe “ik ben verdrietig/moedeloos/… nu”, richt je lichaam (staand of zittend) naar de plek die staat voor dat zwaardere gevoel en laat het toe. Richt je lichaam dan naar de andere kant, de kant van plezier en hoop en voel de verandering van sensaties vanbinnen. Roteer je rug van de ene kant naar de andere, van de ene staat naar de andere. Leer de sensaties herkennen en hoe je jezelf makkelijker van de ene naar de andere staat kunt brengen, van moment op moment. Door je rotators in je rugspieren te gebruiken heroriënteer je je systeem en maak je het meer flexibel.

• Maak een actieve lijst die je bijhoudt van de dingen die je net geleerd hebt dankzij je moeilijkheden in het leven. Die je anders misschien nooit ontwikkeld zou hebben. Die je sterker maakten.

• Hoop is de remedie tegen angst voor de angst: “Ok, ik adem, ook dit zal voorbijgaan. Hier nu op dit moment ben ik angstig, ik wil hier niet aan vasthangen, ook dit zal voorbijgaan.”

• ontwikkel je sensualiteit, maak al je zintuigen wakker, wat ruik je, wat voel je, wat hoor je, wat proef je, wat zie je dat je mooi, lekker, zalig vindt ?

• zet jezelf uitdagingen, net bereikbaar. Je beslist zelf hoe groot die zijn naar wat jij aankan. Een uitdaging die net haalbaar is en wel moeite vergt, geeft een zalige boost aan oxytocine wanneer je die bereikt.

• vertrouw in je eigen veerkracht. De bereidheid om te vertrouwen is de bereidheid om door het leven soms gekwetst te worden. De belangrijkste hoop komt uit de wetenschap dat je kan overleven en dat je kan omgaan met afwijzingen, moeilijkheden, …. Dat je kan uitreiken en hulp vragen als het te ver komt. Heel vaak zijn we bang voor wat al gebeurd is. Het ergste wat je kon overkomen is je al overkomen. Je hebt ermee leren omgaan, zo goed en kwaad als het kan heb je je errond leren organiseren vanbinnen. En als het nog eens gebeurd, ben je dus net goed uitgerust om ermee om te gaan. Leve de overlevingskansen- en beschermdelen.

• stel de vraag aan tafel tijdens de familie momenten die eraan komen op het eind van het jaar. Wat geeft je hoop ? Hoop is besmettelijk, het gesprek is zalig om te hebben ga je merken. Hoop is nog krachtiger wanneer ze gedeeld wordt.

De lichamelijke sensaties van warmte, kracht, volheid, sensualiteit, “hehe” … die ontstaan door bovenstaande oefeningen, geven op hun beurt je brein het signaal van hoop en levenslust. Je creëert op deze manier een virtueuze cirkel in plaats van een viscieuze.