Er is gezonde en ongezonde schaamte. Hoe herken je het verschil … en vooral, hoe ga je ermee om ?
Schaamte is eigenlijk een constructieve emotie. Als je iets doet wat over de grens van iemand gaat, krijg je een slecht gevoel. We worden niet geboren met de sensatie van schaamte, als baby moet je onvoorwaardelijk kunnen brullen om aan te geven dat je honger hebt! We leren het rond de leeftijd van 3 jaar, wanneer we leren dat het ander kindje nu met het speelgoed aan het spelen is, en dat we moeten wachten. Of wanneer we horen dat iets wat we deden niet ok was. Niet wie ze zijn … maar wat we deden. Het dient als regulator van de groep, een ethische code die we meedragen, een oud weten. Deze emotie is constructief omdat ze leidt tot vergeving, het terugvinden van je waardigheid, een drijfveer tot verandering. Schaamte wordt afgevuurd door onze amygdala, in het irrationele stuk van ons brein dat onze positie in de troep reguleert.
We maken het onderscheid tussen ‘rode’ en ‘witte’ schaamte.
Bij rode schaamte, de constructieve schaamte, gaan we blozen wanneer we beseffen dat een actie die we deden misschien niet gepast was. En dat we daarbij misschien over iemands grens gingen. Een diep gemeende sorry zeggen en je waardigheid hierdoor terugvinden, is cruciaal.
In deze korte film wordt heel mooi meegegeven hoe je met rode schaamte kan omgaan wanneer je erdoor geplaagd wordt.
Bij witte schaamte, de destructieve schaamte, wordt de schaamte identitair. Je bloed trekt net weg en je zinkt helemaal in de grond... Niet wat ik doe, is niet ok, maar wie ik ben…. Bij witte schaamte is de onderliggende gedachte “ik heb iets fout gedaan, ik ben tekort geschoten” zonder dat er evenwel een reden voor is. Het is een aanwezig gevoel zonder concrete aanleiding. Jezelf de vraag stellen of je echt wel iets echt fout deed en indien wel, wat er dus nodig is, wat je kan doen, is helpend. Met andere woorden, breng de witte schaamte terug naar rode schaamte en zie of het rationeel is: is er iets concreets waarvoor je je excuseert? En voor het overige blijft de focus werken op je identiteit en zelf-acceptatie, zelf-liefde…. zodat je je niet voortdurend beschaamd moet voelen omwille van wie je bent en hoe je bent. Identiteitsgeoriënteerde resonantieprocessen zijn helpend…
Soms helpt het om een sorry te laten binnenkomen, van diegenen die ervoor zorgden dat je witte schaamte ging ontwikkelen. Als dit niet gebeurde, en je krijgt geen begrip, heb ik altijd deze plaatsvervangende sorry heel erg krachtig en emotionerend gevonden. Zet je even neer in een rustige plek en laat hem binnenkomen…
Deze zin helpt mij ook altijd wanneer ik schaamte voel: “There is no such thing as a shameful human being. There are only shameless people.”